Mình từng cảm thấy rất áp lực vì thao tác chậm chạp, chân tay loắng ngoắng khi làm việc nhà. Trong khi chồng mình chỉ mất 5 phút để phơi quần áo, thì mình cần đến 10-15 phút. Trong khi người khác nấu cơm chỉ tốn 30-45 phút, còn mình phải “loay hoay” cả giờ đồng hồ trong bếp.
Ban đầu, mình cố gắng để làm mọi việc nhanh hơn bằng cách làm việc liên tục, tập trung cao độ. Nhưng sau mỗi lần như vậy, cơ thể mình mệt mỏi và tinh thần gần như kiệt quệ.
Dạo gần đây, mình bắt đầu chấp nhận tốc độ tự nhiên của bản thân. Đi chợ không còn luống cuống vội về nữa, mình dừng lại mua những món thực phẩm cần cho bữa tối, ríu rít ăn miếng bánh chiên với con gái giữa chợ, rồi hai mẹ con thong thả về nhà nấu cơm. Khoảnh khắc đó, mình chợt nhận ra một điều quan trọng về nhịp sống.
Mỗi người có một nhịp sống riêng
(Ảnh: Krisada Tepkulmanont, Splash)
“Chậm như rùa”, “nhanh như thỏ” – từ nhỏ mình đã quen với những hình ảnh so sánh này. Và không biết từ lúc nào, mình tự gắn nhãn cho mình là “con rùa” trong mọi việc. Điều đáng buồn là cái nhãn ấy dần mang theo cả những giá trị tiêu cực: chậm chạp đồng nghĩa với kém cỏi, không hiệu quả.
Trong thời đại mà ai cũng giương cao khẩu hiệu “nhanh – mạnh – hiệu quả” này, có bao giờ bạn thấy mình như đang chạy đua một cuộc marathon không hồi kết? Trả lời tin nhắn phải trong vòng 5 phút, email công việc phải phản hồi ngay lập tức, nấu ăn phải nhanh, học hành phải nhanh, thăng tiến càng sớm càng tốt. Tất cả trộn lẫn vào nhau thành một guồng quay không ngừng nghỉ, khiến những “con rùa” như mình luôn cảm thấy mình là người thua cuộc.
Nhưng khi đọc cuốn “The Power of Slow” của Christine Louise Hohlbaum, mình đã rất xúc động vì tìm thấy một điều gì đó như cứu cánh cho chính mình vậy. Tác giả nhấn mạnh rằng giống như trong tự nhiên, con người cũng có những tốc độ khác nhau: người nhanh nhẹn, kẻ điềm đạm, đứa hoạt bát, đứa trầm tư. Tất cả đều là những cách tồn tại bình thường và đáng được tôn trọng.
Tương tự thế, chúng ta ai cũng hiểu rằng không phải mọi bông hoa đều nở cùng một thời điểm. Mỗi loài có nhịp độ sinh trưởng riêng, và tất cả đều đẹp theo cách của riêng nó.
Nghiên cứu tâm lý học cũng chỉ ra rằng mỗi người có “đồng hồ sinh học” và “nhịp điệu nhận thức” khác nhau. Một số người cần nhiều thời gian hơn để xử lý thông tin, đưa ra quyết định và thực hiện hành động. Điều này không phải khiếm khuyết – đó chỉ là cách họ vận hành hiệu quả nhất với chính họ.
Hiểu được những điều này, mình dần dừng việc tự chê trách bản thân. Mình thôi không gán nhãn “có vấn đề” hay “kém cỏi” cho mình nữa. Đơn giản là, mình đang sống theo nhịp điệu tự nhiên của chính mình.
Tuy thế mình vẫn luôn tự nhắc nhở chính mình, sống chậm không có nghĩa là trì trệ, là dừng lại.
Sự khác biệt giữa “sống chậm” và “trì trệ”
“Sao dạo này chị không thấy cập nhật tin tức xã hội nữa? Lạc hậu rồi đấy!” – Câu nói của một đồng nghiệp cũ khiến mình chột dạ. Phải chăng việc chọn sống chậm lại đã khiến mình trở nên lỗi thời, không còn theo kịp thời đại?
Đây có lẽ là nỗi lo lớn nhất của những ai đang cân nhắc việc sống với tốc độ tự nhiện: Liệu có nguy cơ trở nên trì trệ, bị bỏ lại phía sau?
Mình đã trăn trở với câu hỏi này rất nhiều và mình nhận ra, có một ranh giới rất quan trọng mà chúng ta cần phân biệt:
Trì trệ giống như chiếc thuyền neo đậu mãi một chỗ, không có điểm đến, không có hành động, không học hỏi hay tiến bộ. Nó đến từ sự thờ ơ, lười biếng hoặc sợ hãi thay đổi.
Sống chậm giống như chiếc thuyền vẫn di chuyển trên sông, nhưng thay vì dùng máy chạy hết tốc lực (và có thể cháy máy giữa đường), người lái chọn dùng mái chèo, từ từ tiến về phía trước, có thời gian ngắm cảnh hai bên bờ, nhận biết dòng nước và cảm nhận gió. Thuyền vẫn đến đích, nhưng hành trình trở nên phong phú hơn.
Điều này khiến mình nhớ đến câu chuyện về cuộc đua giữa thỏ và rùa. Thỏ nhanh hơn nhưng lại ngủ quên, còn rùa – dù chậm – nhưng kiên trì bước đều và cuối cùng về đích trước. Bài học đó có lẽ sâu sắc hơn mình từng nghĩ.
Nhiều triết gia phương Đông đã nhấn mạnh giá trị của lối sống từ tốn này. Lão Tử từng nói: “Tự nhiên không vội vã, nhưng mọi thứ đều được hoàn thành”. Phật giáo dạy về tầm quan trọng của việc sống trong hiện tại, thay vì luôn hối hả hướng về tương lai.
5 điều kiện để sống chậm lại nhưng vẫn phát triển bền vững
Sau những trải nghiệm và quan sát cá nhân, mình đã đúc rút ra 5 điều kiện giúp mình sống chậm mà vẫn duy trì được phát triển theo tốc độ của riêng mình. Không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng những phương pháp này đã giúp mình rất nhiều. Mình nghĩ chúng có thể giúp được bạn.
#1. Xác định rõ điều mình thực sự mong muốn trong cuộc sống
(Ảnh: Nutthaseth, Splash)
Mình còn nhớ cái cảm giác hoang mang khi đọc những bài viết trên mạng xã hội: “30 tuổi nhất định phải có nhà, có xe”, “35 tuổi phải làm quản lý cấp trung”, “40 tuổi phải có khoản đầu tư xxx”. Đọc xong, mình chỉ thấy áp lực và tự ti.
Cho đến một ngày, mình tự hỏi: “Nhưng đó có phải là điều MÌNH thực sự muốn không?”
Và mình nhận ra: mỗi người có một bản đồ hạnh phúc riêng. Khi bạn đã biết rõ đích đến của mình (không phải của xã hội, không phải của người khác), bạn sẽ không còn quan tâm đến việc người khác đi nhanh hay chậm. Bạn chỉ cần biết mình đang đi đúng hướng.
Thực hành: Mỗi sáng thứ 7 hàng tuần, mình dành 30 phút “hẹn hò với bản thân” và ngồi xem lại “Bức tranh cuộc đời mong muốn”, nơi mình xác định rõ những điều thật sự quan trọng với bản thân qua các khía cạnh: Sức khỏe, Mối quan hệ, Sự nghiệp & Tài chính – thời gian. Mình liên tục đặt câu hỏi với chính mình:
- “Điều gì khiến mình thức dậy mỗi sáng với niềm vui?”
- “Nếu tuổi tác, giới tính, thời gian, tiền bạc, trình độ học vấn và kinh nghiệm không là rào cản, bạn thực sự thích làm điều gì, trở thành ai, đạt được điều gì, cho đi điều gì hay sáng tạo điều gì?
Từ các câu trả lời, mình nhận ra 3 giá trị cốt lõi trong cuộc sống của mình: Kết nối chân thành, Học hỏi liên tục, và Sáng tạo có ý nghĩa. Đây chính là “ngôi sao Bắc Đẩu” giúp mình định hướng.
Giờ đây, khi thấy bạn bè khoe thành tích “chạy” 3 dự án cùng lúc, mình không còn thấy ghen tị hay áp lực. Bởi vì mình biết, con đường của mình đòi hỏi sự chậm rãi để tạo ra các kết nối sâu sắc và ý tưởng sáng tạo có chiều sâu.
#2. Lên kế hoạch hành động cụ thể
Một ngộ nhận phổ biến là người sống chậm thường không có kế hoạch, cứ “tùy hứng” mà sống. Ôi, điều này sai lầm quá!
Một người bạn đã chia sẻ với mình: “Sống chậm không có nghĩa là vô tổ chức. Ngược lại, khi đã biết mình làm mọi thứ chậm hơn người khác, bạn càng cần kế hoạch tốt hơn để đảm bảo mình vẫn đến đích đúng hẹn.”
Sống chậm không có nghĩa là thiếu kế hoạch. Ngược lại, việc lên kế hoạch thật chi tiết càng trở nên quan trọng khi bạn muốn tiến bộ theo nhịp độ của riêng mình.
Thực hành:
- Sử dụng phương pháp “time blocking” – phân chia thời gian thành các khối cụ thể cho từng hoạt động, phù hợp với nhịp độ của bạn
- Thiết lập tầm nhìn lớn về bức tranh lớn về cuộc đời bạn muốn sống, sau đó chi tiết hơn bằng cách lập mục tiêu theo tháng, theo tuần & hàng ngày.
- Ghi chép kế hoạch và mục tiêu vào sổ tay hoặc ứng dụng quản lý công việc
- Tôn trọng thời gian nghỉ ngơi và phục hồi
Mình thường lên kế hoạch cho ngày hôm sau vào tối hôm trước. Mình không đặt quá nhiều việc, chỉ chọn 1-3 việc quan trọng nhất cần hoàn thành. Cách này giúp mình tránh được cảm giác quá tải và vẫn đảm bảo tiến độ đều đặn.
#3. Thực hành quan sát và phản tư hàng ngày
Một trong những lợi thế lớn nhất của việc sống chậm là có thời gian quan sát, nhìn sâu vào bên trong, hiểu rõ bản thân và trưởng thành từ mọi trải nghiệm.
Phản tư không chỉ là suy nghĩ đơn thuần, mà là một quá trình có ý thức và có cấu trúc để hiểu sâu hơn về trải nghiệm của bản thân. Nó giống như khi bạn đi một quãng đường, thỉnh thoảng bạn dừng lại, nhìn về phía sau để hiểu rõ hơn con đường đã qua, và nhìn về phía trước để định hướng những bước tiếp theo.
Thời gian gần đây mình mới phát hiện ra sức mạnh của việc phản tư mỗi ngày. Khi dành thời gian ghi chép lại những việc xảy ra trong ngày, sau đó đánh giá và nhìn nhận lại cảm xúc của mình cũng như bài học thu được. Khi thực hành phản tư đều đặn, mình nhận ra một điều: mỗi sự kiện xảy ra là đang cố tình dạy ta một điều gì đó về chính mình và về cuộc sống, chỉ cần ta chịu khó lắng nghe.
Nhà triết học Socrates từng nói: “Một cuộc đời không được kiểm nghiệm là một cuộc đời không đáng sống.” Thực hành phản tư chính là cách chúng ta “kiểm nghiệm” cuộc sống của mình, để không chỉ sống, mà còn trưởng thành qua từng trải nghiệm.
Và đương nhiên, để có những chiêm nghiệm sâu sắc đòi hỏi bạn phải thực hành quan sát chính mình và moi việc xảy ra hàng ngày thật kỹ càng.
Thực hành:
- Dành 10-15 phút mỗi ngày để ngồi yên, hít thở và quan sát cảm xúc
- Viết nhật ký chiêm nghiệm mỗi ngày/tuần/tháng
- Đặt ra những câu hỏi sâu sắc: “Mình đã học được gì hôm nay?”, “Điều gì đã khiến mình có thêm năng lượng?”, “Mình đã tiến bộ như thế nào so với hôm qua?”
#4. Nuôi dưỡng tinh thần lạc quan
(Ảnh: Pamela, Splash)
Khi xã hội liên tục thúc giục bạn phải nhanh hơn, việc duy trì tinh thần lạc quan về hành trình của riêng mình trở nên vô cùng quan trọng.
Những người lạc quan không chỉ hạnh phúc hơn mà còn kiên trì hơn khi đối mặt với thử thách. Họ ít có khả năng từ bỏ và do đó, thường đạt được mục tiêu dài hạn của mình, dù có thể mất nhiều thời gian hơn.
Một trong những thói quen đã thay đổi cuộc sống của mình là ghi chép “Sổ thành tựu” hàng ngày. Mỗi tối, mình dành thời gian ghi lại ít nhất ba thành tựu nhỏ trong ngày. Ban đầu, điều này thực sự khó khăn vì mình đặt tiêu chuẩn quá cao cho khái niệm “thành tựu”. Nhưng dần dần, mình học cách ghi nhận và trân trọng những thành công nhỏ: nấu một bữa cơm ngon, dỗ con ngủ nhanh hơn thường lệ, hay đơn giản là đọc được 10 trang sách.
Mỗi khi cảm thấy mình tiến bộ quá chậm so với người khác, mình mở sổ thành tựu ra và nhìn lại hành trình của mình. Điều đó giúp mình nhận ra rằng mình đã đi được bao xa, dù là bằng những bước chân nhỏ. Để thuận tiện trong việc ghi chép mình đã kết hợp việc ghi lại những thành tựu trong quá trình phản tư mà mình trình bày ở trên luôn.
Thực hành:
- Ghi lại những thành tựu nhỏ mỗi ngày, dù đó chỉ là “Hôm nay mình đã nấu một bữa cơm ngon” hay “Mình đã đọc được 10 trang sách”
- Tập trung vào tiến bộ, không phải sự hoàn hảo
- Thực hành lòng biết ơn – ghi chép ít nhất 1 điều bạn biết ơn mỗi ngày
- Tạo không gian để ăn mừng những thành công nhỏ
#5. Liên tục học hỏi theo tốc độ của bản thân
Sống chậm không có nghĩa là ngừng học hỏi. Ngược lại, việc liên tục mở rộng kiến thức và kỹ năng – nhưng theo nhịp độ phù hợp với mình – chính là chìa khóa để vừa sống chậm vừa phát triển.
Bản thân mình đã biến việc học tập trở thành một thói quen không thể thiếu. Mỗi tháng, mình đều dành một phần tiền để tham gia ít nhất một khóa học mới, bổ sung cho bộ kỹ năng của mình. Mình cũng là thành viên tích cực của câu lạc bộ sách, nơi chúng mình đọc cùng một cuốn sách rồi chia sẻ những hiểu biết và cảm nhận.
Điều quan trọng là mình không áp lực phải “nuốt” hết thông tin trong thời gian ngắn. Mình cho phép bản thân tiêu hóa từng kiến thức một cách chậm rãi, suy ngẫm về chúng, và tìm cách ứng dụng vào cuộc sống. Cách này giúp mình phát triển mà không cảm thấy quá tải hay mất phương hướng.
Thực hành:
- Dành một phần ngân sách cố định mỗi tháng cho việc học tập (có thể là khóa học online, sách, workshop…)
- Tham gia các cộng đồng học tập, nơi không đặt nặng tốc độ mà chú trọng vào chất lượng
- Đọc 1-2 cuốn sách mỗi tháng theo chủ đề bạn quan tâm, không vội vàng “đọc cho xong” mà đọc để hiểu sâu
- Áp dụng ngay những gì học được, dù chỉ là những thay đổi nhỏ trong cuộc sống hàng ngày
Tầm quan trọng của việc tôn trọng nhịp độ tự nhiên
(Ảnh: Cuiphoto, Splash)
Dù cho xã hội có thúc giục đến đâu, mỗi người chúng ta đều có một nhịp sống tự nhiên. Tôn trọng và sống theo nhịp độ đó không phải là dấu hiệu của sự yếu kém hay thua cuộc – đó là dấu hiệu của sự khôn ngoan và tự nhận thức.
Ai đó đã từng nói rằng: “Nhịp điệu quan trọng hơn tốc độ.” Không quan trọng bạn đạt đến đích nhanh như thế nào, điều quan trọng là bạn đi một cách bền bỉ và trọn vẹn.
Mình đã học được rằng cách duy nhất để không cảm thấy “thua kém” khi sống chậm là ngừng so sánh hành trình của mình với người khác. Thay vào đó, chỉ so sánh với chính mình của ngày hôm qua.
Dù bạn có đi chậm đến đâu, miễn là bạn không dừng lại, bạn vẫn đang phát triển. Và đôi khi, chính trong những bước đi chậm rãi ấy, bạn sẽ tìm thấy niềm vui và ý nghĩa mà những người đang vội vã không nhìn thấy.
Hãy tự hào về nhịp sống của riêng bạn. Bởi vì cuối cùng, cuộc sống không phải là về việc ai đến đích nhanh nhất, mà là về việc ai đã thực sự sống trọn vẹn từng giây phút trên hành trình.
Bạn đang cố gắng theo kịp ai đó mà quên mất nhịp độ tự nhiên của chính mình? Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn trong phần bình luận nhé.
Lan Nguyên